İnsan vücudu içinde yer alan protein yapıtaşı birimine amino asit denir. Protein yapımı ve hormon sentezi görevlerini üstlenen aminoasitler insan yaşamının sağlıklı ilerlemesi için gerekli tüm koşulları yerine getirmektedir. Aminoasitler esansiyel, esansiyel olmayan, koşullu olarak esansiyel olmak üzere 3 grupta incelenmektedir.
Esansiyel Amino Asitler
Hidrojen, karbon, nitrojen, oksijen birleşimlerinden oluşan zincir grubu olarak organik olan bileşiklerdir. Amino asitlerin 9 tanesi vücutta sentezlenmez. Bu yüzden 9’u dışarıdan alınır.
Koşullu Esansiyel Amino Asitler
Esansiyel görevi bulunmayan amino asitler bazı özel nedenlerde esansiyel olarak kabul görür. Bunlardan bazıları stres ve hastalık süreçleridir. Özel nedenlerle dıştan alınan amino asit koşullu esansiyel olarak kabul görmektedir.
Amino Asitler Ne İşe Yarar?
Amino asitler, protein oluşturabilen temel bileşiklerdir. Bu açıdan son derece önemli bir öneme sahiptir. İnsan sağlığının devamı için mutlaka tüketilmesi gerekir. Düşük ve yetersiz bu içeriğine sahip bir vücut yapısında protein oluşumu kesintiye uğrar. Bu, birçok farklı hastalığın kronik görünmesine veya tekrarlamasına neden olabilir.
Amino Asit İçeren Besinler Nelerdir?
- Özellikle amino asit içeren besinler, doktor ve diyetisyenlerin diyet listelerinde ve sağlıklı beslenme önerilerinde yer almaktadır.
- Dengeli bir diyet ve iyi bir yaşam standardı isteyen herkes bu gıdaları düzenli olarak tüketmelidir. Bu besinler arasında yer alanlar; kırmız et, balık, yumurta, baklagiller gibi birçok besin mevcuttur.
Amino Asitlerin Faydaları Nelerdir?
- Kış hastalıklarını önleme: Bağışıklık sistemini güçlendirme amino asitlerin faydaları arasında ilk sırada yer alır. Bu asitler metabolizmayı hızlandıran ve bağışıklık sistemini güçlendiren bileşikler içerir ve ayrıca grip, soğuk algınlığı ve sinüzit oluşumunu büyük ölçüde önleyebilir.
- Göbek yağlarının eritilmesi: Hepimizin bildiği gibi göbek yağları eritilmesi en zor yağ gruplarından biridir. Göbek yağlarını daha hızlı ve daha sağlıklı yakmak isteyenler amino asit ve protein bazlı bir diyet yemelidir. Ayrıca günlük yürüyüşler ve aerobik egzersizler de karın yağlarını eritmek için çok faydalıdır.
- Güç ve enerji sağlayıcı: Spor salonuna gitmeden, koşmadan ve ağırlık kaldırmadan önce bileşikleri içeren yiyecekleri yemek doğal olarak insana enerji verecektir. Sporcuların performansını artırır ve yorgunluğu en aza indirir. Tıpkı protein bazlı gıdalar gibi spor sonrası tercihlere göre tüketilebilir.
Esansiyel Amino Asitler
Amino asit; İnsan vücudunda bulunan proteinlerin yapı taşı demektir. Protein yapımından hormon ve nöronların sentezine kadar yaşamsal fonksiyonlar için gerekli kaynaklardır. Bu bileşke doğal koşullarda gıdalardan alınabildiği gibi yüksek performanslı işlerde çalışanlar, özel gereksinimi olanlar ve spor yapanlar tarafından gıda takviyesi olarak da alınabilmektedir.
Esansiyel Amino Asitler Nelerdir?
Esansiyel amino asitler ve esansiyel olmayanlar olarak iki sınıfa ayrılabilmektedir. Vücut tarafından desteklenebilen ya da vücut tarafından desteklenemeyen amino asitler olarak tanımlanabilmektedir. Esansiyel amino asitler vücudun en büyük destekleridir. Her insanın yirmi farklı amino aside ihtiyacı olmasına rağmen sadece dokuz çeşit esansiyel amino asit bulunmaktadır. Bunlar vücut tarafından vücudun üretemediği ve dışardan alınması gereken amino asitlerdir. Her biri ayrı değerde bulunan esansiyel amino asitler çok önemli yapı taşları olarak görev yapmaktadır.
Esansiyel Amino Asitler Ne İşe Yarar?
Esansiyel amino asitler, elzem olanlar ve elzem olmayanlar olarak da bilinmektedir. Elzem amino asitler, esansiyel amino asitler gurubunda bulunanlardır. Vücudun üretemediği bu esansiyel amino asitler gereklidir ve dışardan alınmalıdır. Esansiyel olmayanlar gıdalardan alınabilirken, esansiyel amino asitler takviye şeklinde alınmalıdır. Vücudun tamamını etkileyen esansiyel amino asitler, sinir sistemi ,bağışıklık sistemi, kas gelişimi, üreme potansiyelini etkilemektedir. Ayrıca doku hücrelerinin desteklenmesi ve kas kayıplarının önlenebilmesi için çok önemlidir.
Koşullu Esansiyel Amino Asitler
Koşullu esansiyel amino asitler, hastalık ve stres zamanları dışında genellikle gerekli değildir. Koşullu amino asitler şunları içerir: arginin, sistein, glutamin, tirozin, glisin, ornitin, prolin ve serin. Her öğünde esansiyel ve esansiyel olmayan amino asitleri yemeniz gerekmez, ancak tüm gün boyunca bunların dengesini sağlamak önemlidir. Tek bir bitki maddesine dayalı bir diyet yeterli olmayacaktır, ancak artık tek bir öğünde proteinleri (fasulye ile pirinç gibi) eşleştirmekten endişe duyulmamaktadır. Bunun yerine, gün boyunca genel olarak diyetin yeterliliğine bakılır.
Koşullu Temel Amino Asitler ve Besin Takviyeleri
Yenilen yiyeceklerdeki protein, vücuda kendi proteinini yapmak için gerekli amino asitleri sağlar. Vücudun üretemediği bazı amino asitler vardır ve bazıları vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar hızlı yapılamaz. Besinlerdeki proteinden alınması gereken dokuz amino asit, “temel” veya “vazgeçilmez” olarak adlandırılır.
Koşullu Amino Asitlerin Vücutta Kullanımı
Değerli biyolojik gıdalar, dokuyu onarmak, enfeksiyonla savaşmak ve protein enerji yetersiz beslenmesini azaltmak için gerekli olan tüm temel amino asitleri içerir. Vücut aşırı travma veya termal yaralanma, sepsis, ameliyat veya yaralardan kaynaklanan stres dönemleri yaşadığında, esansiyel olmayan amino asitler şartlı olarak gerekli veya şartlı olarak vazgeçilmez hale gelir.
İyileşmek İçin Koşullu Esansiyel Amino Asitlerin Önemi
İyileşmenin fizyolojik talepleri, bu esansiyel olmayan amino asitlerin vücudun bunları üretme yeteneğinden daha fazla olması ihtiyacıyla sonuçlanabilir. Bu taleplerin bir sonucu olarak, vücudun esansiyel olmayan amino asit arzı diyetle sağlanmalıdır. Arginin, glutamin ve sistin, yara iyileşmesi için formüle edilmiş takviyelerde diğer besinlerle birleştirilmiş koşullu esansiyel amino asitler örnekleridir.
Dokuz Esansiyel Amino Asitler Ve Görevleri Nelerdir?
Vücudumuz tüm amino asitleri üretemediğinden, gerekli olan bazı amino asitleri çeşitli besinlerden beslenmemiz yoluyla tüketmemiz gerekir. Bunlara esansiyel amino asitler denilir. Vücudun düzgün çalışması için gerekli amino asitlerle tamamlanmış dengeli bir diyet çok önemlidir.
Dokuz Esansiyel Amino Asit ve Amino Asit Takviyesi
İnsan vücudu 20 amino asidin 11’ini sentezleyebilir, ancak diğer dokuzunu yapamaz. Bu muhtemelen, belirli amino asitleri içeren belirli gıdaların bolluğu gibi değişen seçici baskılara yanıt olarak zaman içinde gen kaybı veya mutasyonun bir sonucudur. Bu nedenle bunlara esansiyel amino asitler denir ve beslenme yoluyla alınmaları gerekir. Aksi takdirde eksikliklerine bağlı metabolik sorunlar ortaya çıkabilir.
Belirli hayvan türleri, farklı amino asitleri sentezleyebilir ve buna göre beslenme gereksinimleri farklıdır. Örneğin insanlar arginini sentezleyebilir, ancak köpekler ve kediler yapamaz – bunu diyet yoluyla almaları gerekir. İnsanlar ve köpeklerden farklı olarak kediler taurini sentezleyemezler. Bu, ticari köpek mamalarının kediler için uygun olmamasının nedenlerinden biridir. İnsanlar için diyet yoluyla alınması gereken esansiyel amino asitler; histidin, izolösin, lösin, lisin, metionin, fenilalanin, treonin, triptofan ve valindir.
Tam Protein İçeren Besinler
Dokuz temel amino asidin tümünü içeren gıdalara “tam proteinler” denir ve et, deniz ürünleri, yumurta, süt ürünleri, soya, kinoa ve karabuğday içerir. Kabuklu yemişler, tohumlar, tahıllar ve fasulye gibi diğer protein kaynakları, tüm gerekli esansiyel amino asitler olmasa da bazılarını içerir ve bu nedenle eksik olarak adlandırılır.
Dokuz Esansiyel Aminoasitin Görevleri
- 1) Valin: Kaslarla olan tüm işlevlerde nitelikli olarak görev yapar. Üç dallı zincirlidir.
- 2) Fenilalalin: Aminoasit üretiminde protein ve enzimlerin işleyişi ile görevlidir. Tirozin, epinefrin, norepinefrin, dopamin, noratransmiterlin ana maddesidir.
- 3) Lösin: Valin ile aynı görevde bulunur. Dallı zincirli yapıya sahiptir. Kas onarımıyla şeker oranının düzenlenmesine yardımcı olur. Büyüme hormonu salgılar.
- 4) Treonin: Kollajen ve elastin proteinlerinin yapıtaşları olarak bilinir. Yağ metabolizmasını düzenler. Bağışıklığa katkıda bulunur.
- 5) İzolösin: Kas metabolizmasını düzenleyici etkisi vardır. Üç dallı ve zincirli yapıya sahiptir. Hemoglobin üretimi için önemi yüksektir.
- 6) Lizin: Kalsiyum emilimi ve hormon enzim üretimi için gerekli tüm yapıyı taşır. Bağışıklık fonksiyonu için gereklidir.
- 7) Triftofan: Uyku ve iştah durumunu düzenler. Serotonin, nörotransmiter ana maddesidir.
- 8) Metiyonin: Dokuların oluşması sağlık için gerekli tüm faaliyetlerde gereklidir.
- 9) Histidin: Bağışıklık cevabı, cinsel işlevler, uyku, döngülerinde vücuda yardımcı olmaktadır. Histamin ve nörotransmiter üretir.
Amino Asitlerin Yararları Nelerdir?
Amino asitler vücudumuzdaki proteinlerin yapı taşlarıdır. Vücudumuzdaki yapı taşları için gerekli olan hormon, protein yapımı gibi yaşamsal süreçler için önemlidir. Amino asitler, insanların en büyük besin kaynağı olan protein ihtiva eder. En önemli özelliği ise kas büyümesi ve gücünü arttırmasıdır.
Amino asitler tükettiğimiz gıdaların birçoğunda bulunmaktadır. Bununla birlikte gıda takviyesi olarak belirli dozda alınmalıdır. Amino asitlerin kısa tanımından sonra, amino asitlerin yararları konusuna geçelim.
1. Karın Yağlarını Eritir
Karın yağlarından fazlasıyla şikayet ederiz. Zor eriyen yağlar sınıfındadır. Yapılan bir araştırmaya göre amino asitlerin karın yağlarını eritmede önemli bir etkiye sahip olduğu gözlemlenmiştir. Kadınlarımız diyet yerine amino asit kullanarak karın yağlarından kurtulabilirler. Ayrıca sporcular, spor sonrasını karın yağlarından kurtulma adına amino asit kullanmaktadır.
2. Bağışıklık Sistemini Korur
Amino asitlerin bağışıklık sistemini koruyucu özelliği vardır. Amino asit kullandığınız takdirde güçlü bir bağışıklık sistemine kavuşursunuz. Bunun sonucunda hastalıklara yakalanma olasılığınız azaltmış olursunuz. Vücut direncinizi arttırır bir etkiye sahiptir.
3. Sinir Sisteminizi Faydası Vardır
Vücudumuzun en önemli bölümlerinden bir olan sinir sitemimiz, amino asit kullanımı sayesinde merkezi sinir sisteminize olumlu etki eder. Amino asitler sayesinde sinir hücreleriniz büyür ve beslenir. Sinir sistemindeki hücrelerinizin yaşam sürelerine katkı sunar.
4. Antrenman Yorgunluğunu Alır
Sporcuların antrenman sonrası bedenlerini yorgun hissetmeleri olağandır. Vücuttaki bu yorgunluğu alan amino asitler, amino asitlerin yararları adına başka örnektir. Hem fiziksel hem de zihinsel yorgunluğu azaltan özelliğe sahiptirler. Antrenman arasında alınan amino asit takviyesi, kişinin antrenman sonunda daha dinç kalmasını sağlar.
Amino Asit Kaynakları Nelerdir?
Amino asit, proteinlerin oluşturulabilmesine destek olan yapı taşıdır. Protein bakımından oldukça zengin olan amino asitler vücudun temel gereksinimlerindendir. Amino asitler, bağışıklık sistemini güçlendirir. Kas kaybını önleyerek enerji performansını yükseltmektedir.
Amino Asitler Hangi Besinlerden Üretilir?
Protein oluşumunun yapı taşı amino asitlerin, vücutta 20 çeşidi bulunmaktadır. Bunlar vücutta gıdaların sentezlenmesinden oluşabilenler ve dışardan alınması gerekenler olarak ikiye ayrılmaktadır. 11 amino asit alınan gıdalardan sentezlenerek oluşabilmektedir. Geri kalan dokuz amino asit ise dışardan takviye şeklinde temin edilebilmektedir. Bunlara esansiyel amino asitler denilmektedir. Hayvansal gıdaların hemen hepsinde temel olarak bilinen amino asit kaynakları bulunabilmektedir. Bitkisel kaynaklı gıdaların ise pek çoğu amino asit içerebilmektedir.
Amino Asit Kaynaklı Gıdalar
Amino asit barındıran gıdalar arasında hayvansal ürünler başta gelmektedir. Amino asit kaynakları genel olarak,
- Kırmızı et, Kırımızı etin yağlı kısımları protein bakımından zayıftır. Doğada beslenen hayvanların etleri, kapalı ortamlarda yemle beslenenlere göre proteinden daha zengindir.
- Kümes hayvanları ve balıklar da protein kaynakları olarak bilinmektedir. Kümes hayvanlarından ise hindi etinde yüksek oranda protein bulunmaktadır.
- Morina, dil ve tatlı su çipurası zengin protein kaynaklarıdır. Tatlı su levreği de zengin protein kaynaklarından bir balık türüdür.
- Yine yüksek amino asit kaynağı olarak bilinen hayvansal gıdalar, yumurta ve peynirdir.
- Kuru baklagiller, soya ve kinoa ve kavuzlu buğdayda kıymetli bitkisel protein kaynaklarıdır.
Dışardan takviye olarak alınması gereken amino asitler ise;
- Lösin,
- İzolasin,
- Lizin,
- Histidin,
- Treonin,
- Valin,
- Fenilalalin,
- Treonin
- Triptofen olarak bilinmekte ve kullanımı önerilmektedir.
Amino Asitlerin Zararı Var Mıdır?
Amino asitler birleşerek proteinleri oluşturan bileşiklerdir. Vücudumuzda doğal olarak bulunurlar ve genellikle “yaşamın yapı taşları” olarak adlandırılırlar.
Vücudunuz da çok fazla amino asit olursa aşağıdaki bazı zararlı etkiler oluşabilir:
-
- Şişkinlik gibi gastrointestinal rahatsızlık
- Karın ağrısı
- İshal
- Artan gut riski (vücutta ürik asit birikmesi, eklem iltihabına yol açar)
- Kan basıncında sağlıksız düşüş
- Yeme düzenindeki değişiklikler
- Dengeyi korumak için böbreklerinizin daha fazla çalışması ihtiyacı
- Birçok diyet yeterli miktarda amino asidi vücuda getirir.
- Yine de, yoğun ağırlık antrenmanı desteklemek amacıyla alınan takviyeler de dahil olmak üzere, protein bakımından çok yüksek veya herhangi bir sebeple amino asit takviyeleri içeren bir diyet yapmayı planlıyorsanız doktorunuza danışın.
Amino Asitler Ne Zaman Kullanılır?
Amino asitler, protein oluşumunu gerçekleştirmek için bir araya gelen moleküllerdir. Amino asitler ve proteinler yaşamın yapı taşlarıdır. Proteinler sindirildiğinde geriye amino asitler kalır ve aynı durum parçalandığı zaman için de geçerli. Vücut protein oluşturmak amacıyla amino asitleri kullanır. Amino asitler üç gruba ayrılır:
-
- Gerekli amino asitler
- Esansiyel olmayan amino asitler
- Koşullu amino asitler
