Sağlıklı beslenmenin temel taşlarından biri olan sebze temelli beslenme, vücudumuz için gerekli olan vitaminleri, mineralleri ve lifleri sağlamanın yanı sıra çeşitli sağlık yararları sunar. Sebzeler, antioksidanlarla doludur ve kronik hastalıkların riskini azaltabilir, sindirimi destekleyebilir ve genel sağlığı iyileştirebilir. Sebze temelli beslenme, sadece sağlık için değil, aynı zamanda çevre dostu bir seçim olmasıyla da ön plana çıkar. Bu yazıda, sebze temelli beslenmenin ne olduğunu, sağlık üzerindeki etkilerini ve günlük beslenme rutinimize nasıl entegre edebileceğimizi inceleyeceğiz. Hazır mısınız, daha sağlıklı bir yaşam için sebzelerin gücünü keşfetmeye?
Sebze Temelli Beslenme Nedir?
Tükettiğimiz yumurta, et, süt, gibi hayvansal ürünlerin yerine bakliyat, yulaf ve bitkisel kaynaklı sütlerin hayatımıza girmesidir. Hayvansal ürünlerin zamanla yerini bitkisel ürünlerin alması sebze temelli beslenmenin gerekliliğidir.
İlk duyuşta vegan veya vejetaryen olarak algılanabilir, ancak bu diyetin felsefesi etik ve ahlak üzerine kurulu değildir. Ancak gerçek şu ki, aynı sonuçlara farklı şekillerde ulaşıyorlar.
Ne Kadar Sebze Tüketilmeli?
Meyve ve sebzeler, uygun ve dengeli beslenme için düzenli olarak tüketilmesi gereken bir besin grubudur. Günde 5 porsiyon meyve ve sebze yemek, kanser ve kardiyovasküler hastalık gibi bulaşıcı olmayan hastalık riskinizi azaltabilir. Araştırmalar, önerilen miktarda meyve ve sebze yiyenlerin, günde sadece 2 porsiyon meyve ve sebze yiyenlere göre erken ölüm riskinin daha düşük olduğunu göstermiştir. Ayrıca kardiyovasküler hastalık, kanser ve solunum yolu hastalıklarından ölüm riskini azaltır.
Sebze Temelli Beslenmenin Faydaları Nelerdir?
Sebze temelli beslenmenin faydaları şu şekilde sıralanabilir;
- Kolay kilo verilmesine yardımcı olur. Sebze ağırlıklı beslenme ile bireylerin sağlık sorunlarında önemli düzeyde iyileşmeler gerçekleşir.
- Uzun yaşamanıza sebebiyet verir. Sebze ağırlıklı beslenen bireylerin diğer bireylere oranla %25 oranında ölüm riskinin azaldığı görülmektedir.
- Tip 2 diyabet oluşumuna engel olmaktadır. Yağ oluşumunu engelleyecek nitelikte olan sebze temelli beslenme Tip 2 diyabet oluşumunu %34 oranında engellemektedir.
- Kalp sağlığını koruma noktasında sebze temelli beslenme çok etkilidir.
- Kan basıncını düşürmeye son derece etkilidir. Dolayısıyla felç , kalp hastalıkları ve tip2 diyabeti engeller.
- Kanser riskini minimum seviyelere çeker.
- Kolestrol oluşumuna engelleyici etkidedir.
- Zihinsel gelişim sürecini olumlu etkiler.
OKUMA ÖNERİSİ: Vejeteryan
Sebze Temelli Beslenmede Hangi Besinler Tercih Edilmelidir?
Bitkisel temelli beslenmede eti tabağınızdan çıkarırsınız. Lakin bu demek değildir ki protein almamalısınız. Elbette ki protein içerikli sebzeler de mevcuttur. Kinoa, mantar, tofu, mercimek gibi besinlerde bol miktarda protein vardır.
Yüksek kaliteli, besleyici ve bitkisel bazlı gıdalar tüketmek oldukça sağlıklıdır. Sebze ,meyve ,kuruyemişler ve kepekli tahıllar bulunan öğünler tüketmeniz pek çok yönden sağlığınızı olumlu etkileyecektir.
Sebzeler
Sağlıklı bir bitki bazlı diyet, çok sayıda sebze içerir. Sebzeler ayrıca çeşitli vitamin ve mineraller açısından da zengindir.
Peki, başlıca sebzeler hangileridir;
- Brokoli
- Kabak
- Lahana
- Karnabahar
- Kuşkonmaz
- Pancar Kökü
- Havuçlar
- Biberler
- Domates
Bunların yanı sıra kök sebzeler de başlıca vitamin ve karbonhidrat kaynağıdır. Bu sebzeleri tüketmek sağlığımız açısından son derece önemlidir;
- Patates
- Pancar
- Balkabağı
Bakliyatlar
Baklagiller mükemmel bir diyet lifi ve bitki bazlı protein kaynağıdır. İnsanlar diyetlerine aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli baklagiller ekleyebilir:
- Nohut
- Bakla
- Bezelye
- Tohumlar
- Mercimek
- Fasulye
- Kara fasulye
- Börülce
Tohumlar müthiş birer atıştırmalıktır. Ayrıca bir salataya veya çorbaya ekstra besin eklemenin en kolay yoludur. Susam tohumları bol miktarda kalsiyum içerir. Ayçiçeği tohumları ise iyi bir E vitamini kaynağıdır.
Tam Tahıllar
Tam tahıllar olağan üstü bir lif kaynağıdır ve kan şekerini dengelemeye yardımcı olur. Sağlığımız söz konusu olduğunda pek çok yönden dengeleyici ve düzenleyici olarak göre yaparlar. Ayrıca magnezyum, bakır ve selenyum gibi önemli pek çok mineraller içerirler. Tam tahıllı besinleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Esmer pirinç
- Arpa
- Tam tahıllı ekmek
- Yulaf
- Kinoa
- Çavdar
- Karabuğday
Bitkisel Sütler
Son yıllarda hayvansal sütün yerini bitki bazlı süt almaya başlamıştır. Bitki özleri ve su karışımı olan bu sütler, laktoz içermemeleri ile de öne çıkıyor. Ultra az yağlı bitki bazlı süt de sindirimi kolay olduğu için tercih edilmektedir. Potasyum ve B vitaminleri açısından son derece zengindirler.
Bitkisel sütler;
- Badem sütü
- Hindistan cevizi sütü
- Pirinç sütü
- Soya sütü
- Kenevir sütü
- Yulaf sütü
- Ceviz sütü
Sağlıklı Yağlar
Omega-3 yağ asitlerinin yanı sıra çoklu doymamış ve tekli doymamış yağları tüketmek çok önemlidir. Ayrıca kilo verme sürecinde sağlıklı yağ alımını artırmak, kilo alımını önlemeye ve tokluk hissini korumaya yardımcı olabilir. Bunun nedeni, yağın sindirilmesinin zaman alması ve mide boşalmasını geciktirmeye yardımcı olmasıdır. Bitki temelli sağlıklı yağlar şunları içerir:
- Ceviz
- Chia
- Kenevir tohumu
- Kanola yağı
- Avokado
- Keten tohumu
- Zeytinyağı
Sebze Temelli Beslenme ile Vejeteryan Beslenmenin Farkları Nelerdir?
Sebze temelli beslenme ile vejeteryan beslenmenin farklarını şu şekilde sizler için listeledik;
- Vejetaryenler et ürünlerini tüketmezken veganlar hayvansal ürünleri tüketmezler. Bunlara peynir, süt, yumurta, bal, yoğurt dâhildir.
- Vejetaryenler yemekte etin bulunup bulunmadığı konusunda endişeliler. Veganlar için yiyeceklerdeki her bileşen önemlidir. Biraz hayvan sütü bile bu besini tüketmemek için yeterlidir.
- Vejetaryenler etten alamadıkları proteinleri diğer hayvansal gıdalardan alabilirler. Veganlar ise bitki bazlı alternatifler bulmak zorunda.
- Vejetaryenler sadece yemekle ilgilenirler. Veganlar ise hayvansal kaynaklı gıdaları tüketmemekte ve hayvansal ürünlerden yapılmış giysiler giymemektedir.
- Veganlar tüm makyaj ürünlerini kullanmazlar ve hayvanlar üzerinde test edilmeyen markaların ürünlerini tercih ederler.
Sebze Temelli Beslenmede Kaçınılması Gereken Gıdalar Nelerdir?
Sebze temelli beslenme şeklini benimsemişseniz kaçınmanız gereken bazı gıdalar bulunmaktadır. Hayvan ürünlerinin azaltılması veya ortadan kaldırılması, bir sebze temelli beslenmenin tek başına sağlıklı olduğu anlamına gelmemektedir. Zararlı olan yiyeceklerin tamamını hayatınızdan çıkardığınızda sebze temelli beslenmenin bir anlamı olacaktır. Bu noktada et tüketimi azaltılıp veya sıfırlanabilir. Tabi ki sadece hayvansal ürünlerin tüketimini sıfırlamak tek başına bir anlam ifade etmemektedir.
Aşağıda ki gibi sağlıksız yiyeceklerden de uzak durmak gerekmektedir;
- İşlenmiş yiyecekler
- Kek, kurabiye ve hamur işleri gibi şekeri barındıran yiyecekler
- Rafine edilmiş beyaz karbonhidratlar
- Çok fazla tuz veya şeker içerebilen işlenmiş vegan ve vejetaryen alternatifleri
- Fazla miktarda tuz
- Yağlı veya kızarmış yiyecekler
