Laktoz intoleransı, sütün içinde bulunan laktoz adlı şekeri sindirme yeteneğinin azalması veya tamamen kaybolması anlamına gelir. Bu durum, laktaz enzimi eksikliğinden kaynaklanır ve süt ürünlerinin tüketimi sonucunda sindirim sorunlarına yol açabilir. Laktoz intoleransı olan kişiler genellikle karın ağrısı, şişkinlik, gaz veya ishal gibi belirtiler yaşarlar. Bu blog yazısında, laktoz intoleransının nedenlerini, belirtilerini ve laktoz içermeyen beslenme için ipuçlarını ele alacağız.
Laktoz İntoleransı Nedir?
Süt ve süt ürünlerinde bulunan süt şekerini ince bağırsaklarda laktaz enzimi sindirir. İnce bağırsaklarında laktaz enzimi yeterli bulunmayan kişilerde laktoz direkt kalın bağırsağa geçer ve burada mayalanmasıyla hazımsızlık, gaz, ishal yapar. Laktoz intoleransı oldukça yaygındır. Ancak alerji ile karıştırılmamalıdır. Laktoz intoleransı doğuştan gelişebildiği gibi sonradan da gelişebilir. Doğuştan laktaz enzimi eksikliği çok sıklıkla görülmez ama yoğun antibiyotik kullanımı, yaş, genetik yatkınlık, ırk (beyaz ırkta daha az Asya ülkelerinde daha çok görülür), enfeksiyonlar intolerans gelişimini etkileyebilir. Ayrıca gluten intoleransına yandaş olarak gelişebilir. Özellikle çölyak ve Crohn hastalarında genellikle laktoz intoleransıda görülür.
Laktoz İntoleransı Belirtileri Nelerdir?
Laktozu parçalayacak olan enzimin yetersiz olması, laktozun bütün halde sindirim sistemi içerisinde reaksiyona girmesine sebep olur. Bu durum hayati bir tehlike oluşturmasa da yaşam konforunu etkileyen sorunlar ortaya çıkarır. Uzun vadede ise intolerans gelişip ciddi sorunlar ortaya çıkarabilir.
İnsanlarda üretilen laktaz miktarına göre laktoz intoleransı sonucunda ortaya çıkan belirtiler ve bu belirtilerin şiddeti değişebilir. Ayrıca alınan laktoz miktarı da belirtiler üzerinde etkilere sahiptir. Laktozla beraber tüketilen ben laktozu nötr hale getiren besinler de belirtilerin görülme şeklini ve şiddetini değiştirebilir. Laktozun vücuda alınmasından başlayarak yaklaşık iki saat boyunca ilgili belirtiler gözlenebilir. Hassasiyetin yüksek olduğu insanlarda ise bu süre beş saate kadar çıkabilir.
En sık görülen belirti gaz oluşumudur. Bu gaz oluşumu o kadar şiddetlidir ki kişinin hayatını kısa süreliğine yaşanmaz kılar. Ayrıca ortaya çıkan gazın kokusu oldukça kötüdür. İleri seviye hassasiyeti olanlarda gaz ile beraber ishal ile de karşılaşılır. Oldukça sıvılı şekilde dışkılama birkaç gerçekleşebilir.
Bu iki net ve kesin belirtiye ek olarak karın bölgesinde kramplar, kusma, baş ağrıları, eklem ağrıları, karın bölgesinde şişlik ile de karşılaşılabilir. Sayılan belirtiler dışında herhangi bir belirti ortaya çıkmaz. Laktoz tüketiminden sonra böyle belirtiler ile karşılaşılıyorsanız mutlaka bir doktora başvurmalı; laktoz tüketimini ise sıfırlamalısınız.
Laktoz İntoleransı (Hassasiyeti) Nasıl Kontrol Edilir?
Sürekli hazımsızlık, gaz, ishal gibi problemler yaşayanlarda laktoz intoleransıda şüpheli durumlar arasındadır. Laktoz intoleransı 3 yöntemle tespit edilebilir. Bunlardan ilki kan şekeri ölçümü iledir. Açlık kan şekeri bakıldıktan sonra şüphelenen kişiye süt ve süt grubundan bir sıvı içerilir. 30 ile 2 saat arasında etki eder laktoz sonra tekrar kan şekeri ölçümü yapılır. 20 mg/dl ‘lik fark gözlemlenirse bu kişilerde laktoz intoleransı var demektir. Bir diğer yöntem soluk testidir. Kişiye süt ve süt ürünleri grubundan biri içirilir ve verilen nefesten hidrojen gazı testi yapılır. Son olarak biyopsi yapılarak intoleransı teşhisi konulabilir.
Laktoz İntoleransı Tedavisi Nasıl Olur?
Ortaya çıkan bu hassasiyet durumunun belirtileri gaz oluşumu ve ishaldir. Bu iki belirti dışında kalan belirtiler ile nadiren karşılaşılır. Hassasiyetin seviyesi ve laktoz tüketim miktarına göre belirtilerin şiddeti değişmektedir. Kişinin ilgili belirtileri fark etmesinden sonra henüz farkında değilse laktoz hassasiyeti şikayeti ile doktora başvurması faydalı olacaktır. Ancak, doktora başvurulmasından sonra uygulanabilecek bir tedavi bulunmamaktadır. Yani laktaz enzimini salgılatan ya da laktozun etkisi kıran bir ilaç ya da kür bulunmaz.
Laktoz intoleransından kurtulmak isteyen kişilerin beslenme alışkanlıklarını değiştirmesi gerekmektedir. Tedavi amacıyla uygulanan bu yöntemde yoğun miktarda laktoz içeren her türlü besin beslenme alışkanlığından çıkarılmaktadır. Zaman içerisinde laktaz enziminin daha fazla salgılanmaya başlaması söz konusu olmadığından dolayı da, laktoz intoleransının olumsuz belirtilerinden kurtulmak isteyenlerin ilgili perhizi ömür boyu sürdürmesi gerekmektedir. Süt ve süt ürünlerinin büyük oranda beslenme alışkanlıklarından çıkarılması ile perhiz gerçekleştirilir. Bazı mayalı süt ürünlerinde laktoz parçalandığı için tüketimde sorun oluşmaz. Lor peyniri, kaşar peynir ve beyaz peynir laktozun olmadığı süt ürünlerine örnek olarak verilebilir. Uzun mayalanma süresi ile laktozun parçalanması arasında bağlantı vardır. Daha kısa sürede mayalanan kefirde laktoz bulunduğu için tüketimi sakıncalıdır.
Hangi Gıdalarda Laktoz Bulunur?
Süt ve süt ürünlerinde bulunan laktoz; süt, yoğurt, peynir, kaymak, tereyağı, süt tozu, peynir altı suyu içinde bulunur. Ancak laktoz intoleransı olan kişilerin oldukça dikkat etmeleri gerekmektedir. Omlet, patates püresi, krep, pankek, kek, tatlılarda, çikolata yapımında süt kullanılır. Ciddi laktoz intoleransı olan kişiler dışarıda yemek yerken mutlaka kullanılan malzemeleri sorgulamalıdırlar. Ayrıca etiket okumak çok önemlidir. Markette bulunan çoğu paketli üründe laktoz içerir veya içerebilir ibaresi vardır.
Günümüzde şişkinlik yapmaması için laktozsuz ürünleri kullanan çok fazla kişi vardır. Süt ve süt ürünleri üreticilerin artık laktozsuz ürünlere karşı eğilimleri artmıştır. Eskiden laktoza karşı intoleransı olan kişiler sadece keçi sütü, keçi peyniri, soya sütü, badem sütü, pirinç sütü tüketirken artık neredeyse her markanın laktozsuz ürünleri bulunmaktadır ve günden güne raflarda sayıları artmaktadır.
Her ne kadar artık laktozsuz ürünlere kalsiyum takviyesi yapılsa da laktoz intoleransı olan kişilerde yeterli miktarda süt ve süt ürünleri tüketmemeye bağlı olarak kalsiyum eksikliği ve buna bağlı osteoporoz görülebilir. Laktoz intoleransı olan kişiler laktozsuz ürünleri sıklıkla tüketmeliler ve kan testi yaptırarak kan kalsiyum seviyelerine baktırmalılar. Gerek görüldüğü durumlarda kalsiyum takviyesi almalılar.
Sık Sorulan Sorular
Laktoz İntoleransı Tedavi Edilebilir Mi?
Maalesef, laktoz intoleransı kalıcı bir durumdur, ancak semptomları yönetmek için diyet değişiklikleri ve laktozsuz ürünler kullanılabilir.
Laktoz İntoleransı Olanlar İçin Önerilen Besinler Nelerdir?
Laktozsuz süt ve süt ürünleri, yoğurt, laktozsuz peynir, sebzeler, meyveler, tam tahıllar ve protein kaynakları iyi bir seçenek olabilir.
