Yüksek tansiyon, yani hipertansiyon, kalp ve damar sağlığını ciddi şekilde tehdit edebilecek sinsi bir hastalıktır. Belirtileri genellikle belirsiz olduğundan, çoğu insan uzun süre tansiyonunun yüksek olduğunu fark etmez. Ancak hipertansiyon kontrol altına alınmadığında, kalp krizi, inme ve böbrek hastalığı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu yazıda, yüksek tansiyonun belirtilerini ve etkili tedavi yöntemlerini ele alacağız.
Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon) Nedir?
Yüksek tansiyon, kanın atardamarlara uyguladığı kuvvetin yüksek olmasıdır. Yani kan basıncı fazla yüksektir. Bu uzun süreli basınç veya kuvvet, sonunda kalp hastalığı gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Kan basıncı, hem kalbin pompaladığı kan miktarına hem de damarların genişliğine göre belirlenir. Kalp ne kadar çok kan pompalarsa ve atardamarlar ne kadar dar olursa kan basıncınız (tansiyonunuz) o kadar yüksek olur.
Yıllarca hiçbir belirti fark etmeseniz bile yüksek tansiyon (hipertansiyon) sorunu yaşıyor olabilirsiniz. Belirtiler olmasa bile yüksek tansiyon, kan damarlarına ve kalbinize hasar vermeye devam eder. Doktora başvurduğunuzda, belirti olmasa bile bunu tespit etmek kolaydır. Kontrolsüz yüksek tansiyon, kalp krizi ve felç gibi ciddi sağlık sorunlarına dair riskleri artırır.
Yüksek tansiyon genellikle yıllar içinde gelişir. Toplumun genelinde yaygın bir sorundur ve yaş ilerledikçe yüksek tansiyon sorunu yaşama ihtimaliniz artar. Buna karşın yüksek tansiyon kolaylıkla tespit edilebilir ve yüksek tansiyonunuz olduğunu öğrendikten sonra, onu kontrol etmek için doktorunuzun önerdiği tedavi programına devam edebilirsiniz.
Hipertansiyon Belirtileri Nelerdir?
Genellikle yüksek tansiyon ciddi ya da hayatı tehdit eden bir aşamaya gelene kadar belirti vermez. Bu nedenle 18 yaşından itibaren en az 2 yılda bir tansiyonunuzu ölçtürmeniz önerilir. Fakat tansiyon ölçümünün doğru sonuç vermesi önemlidir. Bir eczanede veya başka bir durum için doktora gittiğinizde tansiyon ölçümü talep edebilirsiniz.
Tansiyon ölçümleri tehlikeli derecede yüksek seviyelere ulaşsa bile yüksek tansiyonu olan çoğu insanın hiçbir belirtisi yoktur. Fakat ani felç ve kalp krizi gibi hayati tehlikeleri her zaman taşırlar. Bazı hipertansiyon hastalarında baş ağrısı, nefes darlığı, burun kanaması gibi belirtiler görülebilir. Fakat bunlar her hastada görülmez.
40 yaşın üzerindeyseniz yılda bir kez tansiyonunuzu doğru şekilde ölçtürmeniz önerilir. En doğru sonucu almak için her iki kolunuzdan da ölçüm yapılmasını isteyebilirsiniz. Yaş ilerledikçe çoğu insan yüksek tansiyon sorunu yaşar. Bu nedenle herkes için bu tip kontroller büyük önem taşır.
Hipertansiyon Neden Olur?
Yüksek tansiyon bazı kişilerde başka bir hastalığa bağlı olarak gelişirken çoğu insanda yaş ilerledikçe ortaya çıkar. Yaş ilerledikçe ortaya çıkan yüksek tansiyonun altında yatan başka bir neden yoktur. Bu durum oldukça yaygın görülür. Buna göre hipertansiyonun nedenleri şöyle sıralanabilir:
- İlerleyen yaş: Yaş ilerledikçe çoğu insan yüksek tansiyon geliştirir. 40 yaş ve sonrasında daha sık tansiyon ölçümü yaptırarak durumu erkenden fark edebilirsiniz. Böylece riskler söz konusu olmadan kontrol altında tutmak mümkün olur.
- Obstrüktif uyku apnesi
- Böbreklerle ilgili problemler
- Böbreküstü bezi tümörleri
- Tiroid sorunları
- Kan damarlarındaki doğuştan gelen sorunlar
- Bazı ilaçların yan etkileri: Doğum kontrol hapları, soğuk algınlığı ilaçları, bazı ağrı kesiciler
- Bazı yasa dışı uyuşturucular
Bazı insanlar, altta yatan bir durumdan (yukarıdakiler gibi) kaynaklanan yüksek tansiyona sahiptir ve bu tür genellikle aniden ortaya çıkar. Böyle bir durumda tansiyon, yaşın ilerlemesine bağlı sorunlardan daha fazla yükselir. Bunların yanında yüksek tansiyon riskini artıran bazı durumlar vardır, bunlar:
- Ailede yüksek tansiyon hastalığının olması
- Fazla kilolu ya da obezite hastası olmak
- Hareketsiz yaşam
- Sigara ve tütün ürünleri kullanmak
- Çok fazla tuz tüketmek
- Potasyum içeren yiyecekleri az tüketmek
- Çok fazla alkol tüketmek
- Yoğun stres
Yüksek Tansiyona Ne İyi Gelir?
Yüksek tansiyonun şiddetine ve varsa altta yatan hastalığa göre bir tedavi planı oluşturulur. Bu nedenle en doğru tedavi yöntemini doktorunuz belirler. Gerekli tedavilerle kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon ani gelişen ve hayatı tehdit eden sorunlara neden olabilir. Bunun yanında yaşam tarzınızda da bazı değişiklikler yapmanız gerekebilir.
Yüksek tansiyonu kontrol altına almak için şunlara dikkat edebilirsiniz:
- Daha az tuz tüketmeniz önerilir. Günde 1-2 çay kaşığından fazla tuz tüketmeniz tansiyonunuzun yükselmesine neden olabilir.
- Beslenme düzeninizde meyve ve sebzelere daha fazla yer vermeniz faydalıdır.
- Düzenli olarak egzersizler yapmak ya da hareketli bir yaşam sürmeye çalışmak önemli noktalardan biridir.
- Sigara ve tütün ürünlerini kullanmayı bırakmak yüksek tansiyon hastaları için özellikle önemlidir.
- Katı yağları çok daha az tüketmeniz ve bitkisel sıvı yağları tercih etmeniz önerilir. Ayrıca trans yağlardan da kaçınmak gerekir.
- Stresi yönetmenin yollarını bulmayı denemeniz önerilir. Stres baskısını artıran aktivitelerden, durumlardan uzak durmak, yürüyüş ya da size keyif veren şeyler yapmak bunu azaltmaya yardımcı olur.
- Yüksek tansiyon hastalarının düzenli olarak tansiyonlarını ölçmesi gerekir.
- Doktorun önerdiği ilaçları düzenli ve gerektiği gibi kullanmak ve varsa diğer hastalıklarınızın tedavisini aksatmamak önemlidir.
- Eğer tansiyonunuz bu uygulamalarla ve ilaçlarınızla düşmüyorsa ya da aniden yükseldiyse zaman kaybetmeden hastaneye gitmeniz önerilir. Yüksek tansiyon yaşayan bir yakınınıza ilk yardım uygulamak istiyorsanız en iyi yöntem onun tıbbi yardım almasını sağlamaktır.
Tansiyon Değerleri Kaç Olmalıdır?
Normal kabul edilen tansiyon (kan basıncı) çocuklar ve yetişkinler için farklılık gösterebilir. Belli bir sınırın üzeri veya altı yüksek ya da düşük tansiyona işaret eder. Tansiyonunuzu ölçerken aşağıdaki değerlere dikkat edebilirsiniz.
Yetişkinler İçin Tansiyon Değerleri
- Büyük tansiyon 120 mm/Hg’den az, küçük tansiyon 80 mm/Hg’den az ise normaldir.
- Büyük tansiyon 130 mm/Hg’den yüksek, küçük tansiyon 80-90 mm/Hg’den yüksek ise yüksek tansiyon vardır.
- Büyük tansiyon 90 mm/Hg’den az, küçük tansiyon 60 mm/Hg’den az ise düşük tansiyon vardır.
Bebekler ve Çocuklarda Tansiyon Değerleri
Bebeklerde ve çocuklarda normal kabul edilen tansiyon değerleri yaşa göre değişir, bunlar şöyledir:
- 0-1 aylık yeni doğmuş bebeklerde büyük tansiyon 60-90 mm/Hg arası, küçük tansiyon 20-60 mm/Hg arası ise normaldir.
- Bebeklerde büyük tansiyon 87-105 mm/Hg arası, küçük tansiyon 53-66 mm/Hg arası ise normaldir.
- Yürümeye başlayan çocuklarda büyük tansiyon 95-105 mm/Hg arası, küçük tansiyon 53-66 mm/Hg arası ise normaldir.
- Okul öncesi çocuklarda büyük tansiyon 95-110 mm/Hg arası, küçük tansiyon 56-70 mm/Hg arası ise normaldir.
- Okul çağındaki çocuklarda büyük tansiyon 97-112 mm/Hg arası, küçük tansiyon 57-71 mm/Hg arası ise normaldir.
- Ergenlik çağındaki çocuklarda büyük tansiyon 112-128 mm/Hg arası, küçük tansiyon 66-80 mm/Hg arası ise normaldir.
Yüksek Tansiyon Nasıl Düşürülür?
Yüksek tansiyon ile ilgili sorununuz acilse en kısa sürede hastaneye gitmeniz önerilir. Bunun dışında yüksek tansiyonu düşürmenin ve kontrol altında tutmanın yolu doktorun önerdiği tedavi planını uygulamak ve yaşam tarzınızda bazı değişiklikler yapmaktır.
Yüksek tansiyonu düşürmek için aşağıdaki yöntemleri uygulayabilirsiniz:
- Yüksek tansiyon doktorun reçete ettiği ilaca rağmen yüksekse ve düşmüyorsa ya da aniden çok fazla yükseldiyse bir hastaneye gitmeniz önerilir.
- Doktorun önerdiği tedavi planına sadık kalmak ve varsa ilaçları gerektiği gibi kullanmak önemlidir.
- Sigara, tütün ürünleri ve alkol yüksek tansiyonu kötüleştirir. Bu nedenle tansiyon probleminiz varsa bunlardan uzak durmanız önerilir.
- Boyunuza ve yaşınıza göre sağlıklı kilonuzdan fazla kiloya sahipseniz kilo vermek tansiyonu düşürmeye yardımcı olur.
- Yüksek tansiyona sahip kişilerin tuzdan uzak durması gerekir. Önerilen miktar günde en fazla 2 çay kaşığı tuzdur.
- Stresi azaltmanın yollarını araştırabilir ve stresi kontrol altında tutmayı deneyebilirsiniz.
- Hareketli bir yaşam sürmek ve düzenli olarak egzersiz yapmak yüksek tansiyonu kontrol altında tutmak için önemlidir.
- Katı yağlar (tereyağı, margarin gibi) ve trans yağ yüksek tansiyonu kötüleştirebilir. Bunların yerine bitkisel ve sıvı yağları kullanabilirsiniz.
- Potasyum yönünden zengin besinler ve meyve, sebze ağırlıklı beslenmek yüksek tansiyonu kontrol altında tutmak için faydalıdır.
- Kafein içeren yiyecek ve içeceklerden yüksek tansiyon hastalarının uzak durması gerekir.
Yüksek Tansiyon Düşürücü Yiyecekler Nelerdir?
Yüksek tansiyonu kontrol altına almak için ilaç tedavisine devam etmek ve bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmak gerekir. Bu yaşam tarzı değişikliklerinden biri de beslenme düzenidir. Sağlıklı ve tansiyonun yükselmesine yol açmayacak yiyecekler tercih etmek, diğerlerini azaltmak faydalı olur.
Yüksek tansiyonu düşüren beslenme düzeni şöyle özetlenebilir:
- Az tuzlu yemekler: Tuz miktarını azaltmanız tansiyon sorununuz için en önemli adımlardandır. Normalde tükettiğinizden daha az tuz tüketmek tansiyon ölçümlerinizde farkı görmenizi sağlayabilir. Fakat önerilen miktar günde 1-2 çay kaşığı tuz tüketmektir. İşlenmiş gıdalar çok miktarda tuz içerdiği için önerilmez.
- Potasyum içeren besinler: Potasyum kan damarlarının gerginliğini azaltır böylece yüksek tansiyonu düşürmeye yardımcı olur. Potasyum yönünden zengin besinler; süt ve süt ürünleri, muz, kayısı, portakal, tatlı patates, domates, yeşil yapraklı sebzelerdir.
- Az ve doymamış yağlı yemekler: Bitkisel sıvı yağlarla ve az yağlı olarak hazırladığınız yemekler yüksek tansiyonu düşürmeye yardımcıdır. Katı yağlardan ve fazla yağlı yemeklerden uzak durmanız önerilir.
- Az şekerli ve az rafine karbonhidratlı yiyecekler: Beyaz şeker, beyaz un gibi malzemeleri daha az kullanmanız önerilir.
- Bitter çikolata: Bazı araştırmalar bitter çikolatanın kan basıncını düşürmeye yardımcı olduğunu gösterir.
- Meyve ve sebzeler: Meyve ve sebzeleri sık sık tükettiğiniz bir beslenme düzeni tansiyonu ve diğer birçok vücut işlevini düzenlemeye yardımcı olur.
- Diğer bitkiler: Zencefil kökü ve kereviz suyunu beslenme rutininize eklemeyi deneyebilirsiniz. Bunlar tek başına yardımcı olmasa da diğer önlemlerle birlikte iyi çalışabilir.
Yüksek Tansiyon İlaçsız Nasıl Düşürülür?
- Fazla kilolardan kurtulun ve bel ölçünüzü küçültün: Ağırlık arttıkça kan basıncı genellikle artar. Fazla kilolu olmak aynı zamanda uyurken (uyku apnesi) solunumun bozulmasına neden olabilir ve bu da kan basıncınızı daha da yükseltir.
- Düzenli egzersiz yapın
- Sağlıklı bir diyet yapın: Yüksek tansiyonunuz varsa, tam tahıllar, meyveler, sebzeler ve az yağlı süt ürünleri ve doymuş yağ ve kolesterolden yoksun bir diyet yemek, kan basıncınızı 11 mm Hg’ye kadar düşürebilir.
- Diyetinizdeki sodyumu azaltın: Diyetinizdeki sodyumda küçük bir azalma bile kalp sağlığınızı iyileştirebilir ve yüksek tansiyonunuz varsa kan basıncını yaklaşık 5 ila 6 mm Hg azaltabilir.
- İçtiğiniz alkol miktarını sınırlayın
- Sigarayı bırakın
- Kafeini azaltın
- Stresinizi azaltın
- Evde tansiyonunuzu izleyin ve düzenli olarak doktorunuza görünün
Strese Bağlı Tansiyon Nasıl Düşürülür?
- Her zaman aceleniz varsa, takviminizi ve yapılacaklar listenizi gözden geçirmek için birkaç dakikanızı ayırın.
- Zamanınızı alan ama sizin için çok önemli olmayan etkinliklere bakın. Bu faaliyetler için daha az zaman planlayın veya tamamen ortadan kaldırın.
- Rahatlamak için nefes alın. Derin ve yavaş nefes almak rahatlamanıza yardımcı olabilir.
- Egzersiz yapmak. Fiziksel aktivite, doğal bir stres gidericidir. Yeni bir egzersiz programına başlamadan önce, özellikle de size yüksek tansiyon teşhisi konduysa, doktorunuza danışın.
- Yoga ve meditasyonu deneyin. Yoga ve meditasyon vücudunuzu güçlendirir ve rahatlamanıza yardımcı olur. Bu teknikler ayrıca sistolik kan basıncınızı 5 mm Hg veya daha fazla düşürebilir.
- Bol bol uyuyun. Çok az uyku, sorunlarınızın olduğundan daha kötü görünmesine neden olabilir.
Evde Yüksek Tansiyon Nasıl Düşürülür?
- Fazla Kiloluysanız Kilo Verin: Kilo kaybı, hipertansiyon için güçlü bir risk faktörü olduğu için, özellikle obezitesi olan kişiler için yüksek tansiyonu düşürmenin önemli bir parçasıdır.
- Egzersiz: Düzenli egzersiz sadece kilo vermeye yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda yüksek tansiyonu düşürmeye de yardımcı olur.
- Tuz Alımınızı Azaltın: Çok fazla tuz yediğinizde, kan dolaşımına ve çevre dokulardan arterlere giren sıvı miktarını artırır ve bu da atardamarlardaki basıncı yükseltir.
- Fazla Kafeinden Kaçının: Yüksek tansiyonu olan kişiler için çok fazla kahve veya kafein içeren çok fazla enerji içeceği içmek önerilmez.
- İşlenmiş Gıdalardan Kaçının: Sağlıklı bir diyet, yüksek tansiyonu düşürmede önemli bir rol oynar, bu nedenle birçok doktor işlenmiş gıda tüketimini azaltmayı önerir.
Tansiyon Ne Kadar Yükselirse Tehlikeli Olur?
- Kan basıncı iki sayı ile ölçülür. İlk veya en üst sayı, kalbiniz attığında kan damarlarınızdaki sistolik basınç olarak adlandırılan basınçtır. Sistolik basınç iki sayıdan yüksek olanıdır. İkinci veya en alttaki sayı, kalbiniz atımlar arasında gevşemişken atardamarlarınızdaki kanın gücünü ölçer.
- Normal basınç 120/80 veya daha düşüktür.
- Tansiyonunuz 130/80 ise 1.evre yüksek olarak sayılır.
- 2.evre yüksek tansiyon ise 140/90 ya da daha yüksek bir değerdir.
- 180/110 veya daha yüksek bir kan basıncı değeri ile karşılaşırsanız hemen tıbbi tedaviye başvurun. Bu kadar yüksek bir değer hipertansif kriz olarak adlandırılmaktadır.
- 120/80 ve 129/89 arasındaki okumalar hipertansiyon öncesi olarak kabul edilir. Pre-hipertansiyonu olan kişilerde tansiyon olması gerektiği kadar düşük değildir ancak henüz yüksek tansiyon olarak kabul edilmez.
